یکی از مناقشه‌برانگیزترین انواع روش‌های دریافت مالیات، مالیات بر ارزش افزوده است. مزایا و معایب این نوع مالیات سبب شده است که کشورهای مختلف قوانین خاص خود را داشته باشند و البته هر کشور معافیت‌هایی را برای این نوع مالیات در نظر بگیرد. اگر شرکتی دارید و در فعالیتی اقتصادی سهیم هستید ضروری است در کنار قوانین مربوط به حقوق و مزایای کارکنان، با قوانین این شیوهی پرداخت مالیات آشنا شوید. در این یادداشت با مفهوم ارزش افزوده و شیوهی پرادخت مالیات بر ارزش افزوده بیشتر آشنا می‌شوید.
مالیات بر ارزش افزوده از چه زمانی رایج شد؟
اگر چه شواهد تاریخی نشان می‌دهد این شیوهی اخذ مالیات از قرن‌ها پیش وجود داشته است اما در سال 1968 بود که در راستای هماهنگی مالیات‌های اروپا «مالیات بر ارزش افزوده» نامیده شد و تقریباً در سراسر اروپا به همین نام رایج گشت. با این حال همه‌ی کشورهای دنیا مالیات بر ارزش افزوده ندارند. در ایران موافقت و مخالفت با مالیات بر ارزش افزوده از اواسط دهه‌ی 60 شروع شد و پس از کش‌وقوس‌های فراوان در سال 1387 در کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی به تصویب رسید.
ارزش افزوده در علم اقتصاد
پیش از تعریف مالیات بر ارزش افزوده، لازم است بدانید که در علم اقتصاد ارزش افزوده چه تعریفی دارد. ارزش افزوده به ارزشی گفته می‌شود که در فرآیند تولید یک محصول به کالای واسطه‌ای یا همان مواد اولیه محصول اضافه می‌شود. البته ارزش افزوده مختص به یک کالا نیست، بلکه به فرآیند تولید مرتبط است. در یک تعریف دقیق ارزش افزوده به افزایش ارزش پولی کالا در طی مراحل تولید گفته می‌شود. با عبور یک کالا از هر مرحله تولید محصول ارزشی به کالا اضافه می‌شود که به آن ارزش افزوده می‌گوییم. ارزش افزوده را می‌توانیم برابر با اختلاف بین ارزش محصول تولید شده با مجموع ارزش مواد اولیه یک محصول بدانیم.
مالیات بر ارزش افزوده چیست؟
مالیات بر ارزش افزوده، مالیاتی است که غیر از تولید کننده اصلی، هر واسطه‌ای موظف است یک بار آن را پرداخت کند و در مرحله بعد آن را از مشتری‌اش دریافت و به حساب دولت واریز نماید. در واقع مالیاتی است که خریدار در زمان استفاده از خدمات یا همراه با خرید کالا، در طول فرآیند تولید و خدمات می‌پردازد و دریافت‌کننده مبلغ، بایستی مالیات دریافتی را به دولت پرداخت نماید. این مالیات برای تمامی کالاها و خدماتی که در برابر پول انجام می‌شود؛ تعلق می‌گیرد. به طور خلاصه این نوع مالیات، مالیات غیرمستقیمی است که بر تفاوت بین ارزش کالاها و خدمات عرضه شده با ارزش کالاها و خدمات خریداری یا تحصیل شده در یک دوره معین وضع می‌گردد. یک تصور اشتباه درباره مالیات بر ارزش افزوده این است که این مالیات، فقط مخصوص مصرف‌کننده است. در حالی که تولیدکننده کالا یا خدمات هم باید این مالیات را پرداخت کند. مالیات بر ارزش افزوده به سه دسته مصرفی، درآمدی و تولیدی تقسیم‌بندی می‌شود. اگر شرکت یا کارخانه‌ای دارید شما مشمول پرداخت این مالیات هستید و باید نسبت به پرداخت مالیات و عوارض در موعد مقرر اقدام کنید تا جریمه نشوید.
بیشتر بخوانید : عوارض گمرکی
10 گروه معاف از مالیات بر ارزش افزوده
در ایران مطابق ماده ۱۲ قانون مالیات بر ارزش افزوده برخی از کالاها و خدمات از پرداخت مالیات معاف هستند. بر اساس قانون کالاهای زیر معاف از مالیات بر ارزش افزوده هستند:
- گروه محصولات کشاورزی فرآوری نشده
- گروه دام و طیور زنده آبزیان، زنبور عسل و نوغان
- گروه کود، سم، بذر و نهال
- گروه آرد خبازی، نان، گوشت، قند، شکر، برنج حبوبات و سویا، شیر، پنیر، روغن نباتی و شیرخشک مخصوص تغذیه کودکان
- گروه کتاب، مطبوعات، دفاتر تحریر و انواع کاغذ چاپ، تحریر و مطبوعات
- گروه کالاهایی که همراه مسافر و برای استفاده شخصی تا میزان معافیت مقرر طبق مقررات صادرات و واردات وارد کشور می‌شود. مازاد بر آن طبق مقررات این قانون مشمول مالیات خواهد بود.
- گروه فرش دستباف شامل فرش و کفپوش‌های دستباف از پشم و موی نرم حیوان
- گروه خوراک دام و طیور
- گروه انواع دارو، لوازم مصرفی درمانی، خدمات درمانی (انسانی و حیوانی و گیاهی) و خدمات توانبخشی و حمایتی
- گروه اقلام با مصرف صرفا دفاعی (نظامی و انتظامی) و امنیتی بر اساس فهرستی که به پیشنهاد مشترک وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح و وزارت امور اقتصادی و دارایی تهیه می‌شود و به تصویب هیات وزیران می‌رسد.
مالیات بر ارزش افزوده را چگونه پرداخت کنیم؟
اگر مشمول پرداخت مالیات بر ارزش افزوده هستید طبق قانون به صورت فصلی یعنی هر 3 ماه یک بار باید مالیات بپردازید. برای پرداخت مالیات بر ارزش افزوده نهایتا تا 15 روز پس از پایان هر فصل به سامانه مالیات بر ارزش افزوده به نشانی www.evat.ir مراجعه کنید. اگر تا به حال وارد این سامانه نشده‌اید باید ابتدا در سایت ثبت‌نام کنید و پس از دریافت نام‌کاربری و رمز عبور، اظهارنامه مالیاتی و دیگر اطلاعات خواسته شده را در سامانه وارد کنید. پس از پر کردن فرم‌ها و ارسال اطلاعات می‌توانید به صورت آنلاین مالیات شرکت خود را بپردازید. به یاد داشته باشید که مالیات بر ارزش افزوده باید پس از پایان هر فصل پرداخته شود و در صورت تاخیر جریمه می‌شوید.
توجه داشته باشید در این شیوهی اخذ مالیات لازم است همه‌ی اسناد، مدارک، دفاتر، صورت‌حساب‌ها و… را به مدت ده سال پس از سال مالی مربوطه نگهداری کنید تا در صورت مراجعه ماموران مالیاتی، مدارک را به آن‌ها ارائه دهید.
بیشتر بخوانید :راه‌های بررسی اصالت مهر شرکت و اهمیت آن
نتیجه‌گیری
مالیات بر ارزش افزوده یکی از مهم‌ترین نظام‌های مالیاتی در جهان است که تأثیر مستقیم بر کسبوکارها و مصرف‌کنندگان دارد. اگرچه این نوع مالیات به افزایش درآمد دولت کمک می‌کند، اما چالش‌هایی نیز به همراه دارد، از جمله فشار مالی بر کسبوکارها و احتمال افزایش قیمت نهایی کالاها و خدمات. آگاهی از قوانین، معافیت‌ها و روش‌های پرداخت مالیات بر ارزش افزوده، برای صاحبان کسب‌وکار ضروری است تا از جریمههای احتمالی جلوگیری کنند و در مسیر رشد اقتصادی، مطابق با قوانین مالیاتی حرکت نمایند.
سوالات متداول:
مالیات بر ارزش افزوده چیست و چه کسی باید آن را پرداخت کند؟
مالیات بر ارزش افزوده، مالیاتی غیرمستقیم است که در تمام مراحل تولید و توزیع کالا یا خدمات اعمال می‌شود. این مالیات را مصرف‌کننده نهایی پرداخت می‌کند، اما کسبوکارها موظف به دریافت و واریز آن به دولت هستند.
کدام کالاها و خدمات از مالیات بر ارزش افزوده معاف هستند؟
برخی از گروههای کالا و خدمات مانند محصولات کشاورزی، دارو، خدمات درمانی، کتاب و مطبوعات، فرش دستباف و کالاهای نظامی بر اساس ماده ۱۲ قانون مالیات بر ارزش افزوده معاف هستند.
چگونه مالیات بر ارزش افزوده را پرداخت کنیم؟
تمامی کسبوکارهای مشمول این مالیات باید هر سه ماه یکبار (بهصورت فصلی) از طریق سامانه www.evat.ir اظهارنامه مالیاتی خود را ثبت و مبلغ مالیات را پرداخت کنند.
چه اتفاقی میافتد اگر مالیات بر ارزش افزوده را پرداخت نکنیم؟
عدم پرداخت بهموقع مالیات بر ارزش افزوده منجر به جریمههای مالیاتی و مشکلات قانونی برای کسبوکارها خواهد شد. همچنین، سازمان امور مالیاتی میتواند در صورت نیاز، اسناد و مدارک مالی شما را بررسی کند.
